Gdy w 2007 roku Wydawnictwo Warszawskiej Metropolii Prawosławnej oddało do rąk czytelników album poświęcony ikonografii Matki Bożej w Prawosławiu, spotkał się on z tak życzliwym przyjęciem, że już po dwóch latach doszło do wznowienia tej publikacji w postaci „wydania drugiego, poprawionego i uzupełnionego”. Wydawało się wówczas, że niemały jak na nasze warunki nakład książki zapewni do niej dostęp przez długie lata. Stało się jednak inaczej. Już od ponad dwóch lat czytelnicy zainteresowani ikonografią (przy czym nie tylko prawosławni), zachęcali wydawcę do podjęci trudu kolejnego wydania. Stało się to u schyłku bieżącego roku, krótko przed świętami Bożego Narodzenia.

„W Prawosławiu czcimy i wychwalamy Matkę Bożą nie dlatego, że uważamy Ją za istotę szczególną, różniącą się od nas, za szczególne stworzenie Boże – czytamy w „Przedmowie” pióra metropolity warszawskiego i całej Polski Sawy. – Bogarodzica była takim samym człowiekiem jak my, nie różniła się od nas swą naturą. Wychwalamy ją jednak i czcimy, bowiem stała się ona Matką naszego Pana”. Nawiązując zaś do tematyki albumu, zwierzchnik naszej Cerkwi pisze: „Miłość prawosławnych wiernych do Matki Bożej i Jej kult wniknęły niezwykle głęboko w dusze wiernych i znalazły swój piękny wyraz w ikonografii maryjnej. Ikonograficzne wizerunki Matki Bożej stanowią bowiem wyrażenie tej czystości, mądrości, pokory, ogromnej siły duchowej i kochającego serca matczynego, które miała Przenajświętsza Bogarodzica. Na tym polega siła ikonografii cerkiewnej. Czerpmy z niej każdego dnia!”.

I rzeczywiście, ikonografia przedstawień Bogarodzicy, korzenie której tkwią w pierwszych wiekach istnienia Kościoła, jest niezwykle rozwinięta. Najstarszy zachowany wizerunek (fresk) przedstawiający Matkę Bożą (z obnażonym Dzieciątkiem na rękach) znajduje się w rzymskich katakumbach św. Pryscylli i pochodzi z końca II – początku III wieku. Zryw ikonografii maryjnej nastąpił od VI w., lecz okresowo został zahamowany przez herezję ikonoklazmu. Największy rozkwit ikonografii maryjnej datowany był na XIII-XVI wiek. W prawosławnej ikonografii wizerunek Bogarodzicy zajmuje pierwsze miejsce po wyobrażeniach Jezusa Chrystusa i tworzy z nim harmonijną całość. Ikonografia Matki Bożej liczbą typów i wariantów przewyższa nawet liczbę ikon Zbawiciela, nie mówiąc o liczbie wariantów ikon najbardziej popularnych świętych. Poza nielicznymi wyjątkami przedstawiają one Bogarodzicę z Dzieciątkiem na rękach lub na jej łonie. Matka Boża występuje sama jedynie w tych przedstawieniach historycznych scen, gdzie Chrystus jeszcze się nie narodził i nie jest obecny w sposób widzialny. Każda z cudownych ikon Bogarodzicy ma swój dzień wysławiania i kult liturgiczny. Ikony Matki Bożej zajmują też szczególnie ważne miejsce w ikonostasach prawosławnych świątyń.

Przed zasadniczą częścią albumu, w której autor prezentuje 357 ikon Matki Bożej (ilustruje to kilkaset reprodukcji, niektóre w rozmiarach na całą stronę), znalazły się jeszcze wstępy do wydania pierwszego i trzeciego. Przybliżają one rolę Bogarodzicy w Prawosławiu oraz niesamowitą różnorodność tematów ikonografii maryjnej. W końcowej części albumu, poza spisem treści, znalazły się: „Wykaz dni świąt ku czci cudownych ikon Matki Bożej”, „Słowniczek wybranych terminów użytych w pracy”, „Nota o autorze” oraz „Bibliografia”.

Serdecznie zachęcamy do nabycia prezentowanego albumu, który wydaje się niebanalnym i sympatycznym, a zarazem niedrogim prezentem gwiazdkowym.
Album dostępny jest w sprzedaży m.in. w siedzibie Wydawnictwa (Białystok, ul. Św. Mikołaja 5, tel. 857443646, wiadomości@orthodox.bialystok.pl), w Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku, sklepiku Bractwa Młodzieży Prawosławnej w Białymstoku oraz przez internet: http://sklep.cerkiew.pl/product_info.php?products_id=3294.

_______________
Jarosław Charkiewicz, Tobą raduje się całe stworzenie. Ikony Bogarodzicy w Prawosławiu, wydanie III poprawione, Warszawska Metropolia Prawosławna, Warszawa 2014, s. 334.

za: https://www.orthodox.pl/portfolio_page/ikonografia-bogarodzicy/