CHRYSTUS W EWANGELII

Czas oczekiwania na święto Narodzenia Jezusa Chrystusa, długie jesienne, a później zimowe wieczory, są dobrym czasem na lekturę książek, które, z jednej strony, umożliwiają wzbogacenie swojej wiedzy na tematy religijne, a z drugiej, pomocne są w rozwoju duchowym człowieka. Taką książką wydaje się być najnowsza praca Jarosława Charkiewicza, a w zasadzie jej pierwszy z dwóch planowanych tomów. Książka nosi stosunkowo długi tytuł „Jezus Chrystus w Świętej Ewangelii. Życie, nauczanie, cuda, przypowieści, ikonografia. Ilustrowana historia”, który w istocie oddaje zawartość pracy.

Tytułowy bohater książki – Zbawiciel, Jezus Chrystus, Bogoczłowiek – „zajmuje centralne miejsce w życiu wszechświata i człowieka. To On uświęca każdego z nas. On jest światłością prawdziwą, oświecającą każdego człowieka (J 1,9)” – jak w „Słowie wstępnym” do pracy napisał metropolita warszawski i całej Polski Sawa. To On jest – kontynuuje zwierzchnik naszej Cerkwi – „jedynym światłem dla poszukujących prawdy; jest Głową i Fundamentem Cerkwi. W Nim wypełnia się chrześcijańska moralność. Chrystus to Alfa i Omega naszej egzystencji. Jego nauka zawarta jest w św. Ewangelii, przeto będąc źródłem życia służy bodźcem do tworzenia wartości nadających nowe i zawsze żywe oblicze kultury ludzkiej”.

Poznawanie osoby Chrystusa i Jego nauki powinno być dla każdego chrześcijanina nie tylko zgłębieniem wiedzy na ten temat. Powinno być ono nie tylko zaszczytnym, ale i miłym obowiązkiem każdego człowieka. Przyczynia się to bowiem do podążania człowieka we właściwym kierunku, sprzyja jego duchowemu doskonaleniu się w nadziei na zbawienie i życie wieczne w Królestwie Bożym.

We wprowadzeniu do książki autor pisze m.in.: „W historii ludzkości nie ma nikogo bardziej znanego niż Jezus Chrystus. To na Jego temat powstało najwięcej książek, obrazów, utworów muzycznych, filmów. Żadna osoba w dziejach ludzkości nie koncentrowała na sobie takiej uwagi jak On, żadna też nie stała się powodem tylu zażartych sporów i sprzecznych zdań na swój temat, równocześnie nie miała tyleż miłości, co i nienawiści. (…) Na przestrzeni dziejów ludzkości nie było i nie ma nikogo, kto stałby się przedmiotem tak wielu badań naukowych jak Jezus Chrystus. Na Jego temat powstały setki tysięcy tomów prac, których treści nigdy nie będzie w stanie ogarnąć żaden wyspecjalizowany instytut naukowo-badawczy. Napisano o Nim tyle, że wydawać by się mogło, iż nie da się do tego już nic dodać, że o Chrystusie wiemy już wszystko. Tym niemniej, każda epoka przynosi nowe próby zrozumienia Jego osoby i nowych śmiałków, którzy w różnych dziedzinach nauki i sztuki próbują znaleźć własną, osobistą odpowiedź na podstawowe, egzystencjalne pytanie: kim On jest? Jednym z tych śmiałków jest autor niniejszej książki, czyniący dalece niedoskonałą próbę zrozumienia miejsca i roli Zbawiciela w życiu świata i własnym”.

Objawienie światu Zbawiciela nastąpiło poprzez Słowo Boże zapisane i przekazywane przez św. Ewangelię, która stała się też głównym źródłem wykorzystanym w pracy przez autora. To prawdy zawarte w tej najświętszej dla wszystkich chrześcijan Księdze posłużyły mu za bazę do prezentacji ziemskiej biografii Jezusa Chrystusa, jego działalności i nauczania. Ewangelia jest dowodem na historyczność Jezusa pomimo obecnych w poszczególnych Ewangeliach sprzeczności, tj. różnic pomiędzy ewangelistami opisującymi, jak się wydaje, jedne i te same wydarzenia, ale różniące się detalami. Obecność tych różnic w opisach ewangelistów, przy zgodności co do istoty, w żaden sposób nie podważa jednak wiarygodności i realności opisywanych wydarzeń. Wręcz przeciwnie, całkowita zgodność mogłaby świadczyć o mistyfikacji, polegającej na uzgadnianiu przez autorów między sobą tych czy innych opisów.

Starając się na tyle, na ile to możliwe, zsynchronizować na potrzeby swojej pracy cztery kanoniczne księgi Ewangelii, autor postawił też przed sobą zadanie chronologicznego przedstawienia zawartego w nich opisu ziemskiego życia i nauczania Pana naszego Jezusa Chrystusa, co znalazło swoje odbicie w strukturze pracy.

Książka składa się z dwóch tomów. Pierwszy tom rozpoczyna rozdział, w którym przedstawione zostało życie Jezusa Chrystusa poczynając od Jego rodowodu, poprzez zwiastowanie przyjścia Zbawiciela na świat, Jego narodziny, chrzest i działalność poprzedzającą początki nauczania w Judei. Rozdział drugi poświęcony jest początkom nauczania Jezusa w Judei i Jego nauczaniu w Galilei. Rozpoczyna go związana ze świętem Paschy wizyta Jezusa w Świątyni Jerozolimskiej i wypędzenie przez Niego sprzedawców, a kończy przypowieść o niemiłosiernym wierzycielu. Pierwszy tom jest równocześnie zapowiedzią drugiego, który ma ukazać się w przyszłym roku. Będzie on się składał z trzech rozdziałów. W pierwszym przedstawione zostanie nauczanie Jezusa po opuszczeniu przez Niego Galilei, tj. w Judei i za Jordanem, co bezpośrednio poprzedzało przybycie Chrystusa do Jerozolimy na ostatnią Paschę. W drugim rozdziale opisane zostaną wydarzenia, które miały miejsce w ostatnich dniach ziemskiego życia Jezusa, w tym Wieczerza Mistyczna, Jego aresztowanie, sąd i ukrzyżowanie. Ostatni rozdział dwutomowej pracy poświęcony zostanie głównie wydarzeniom związanym ze zmartwychwstaniem Chrystusa i Jego kolejnym ukazaniem się, a zakończy się Wniebowstąpieniem Pańskim.

Książkę wzbogacają liczne ilustracje w postaci fresków, mozaik, ikon i rysunków, odnoszące się do poszczególnych opisywanych wydarzeń. Nawiązują one do opisów prawosławnej ikonografii poszczególnych scen, które znalazły się w końcowych częściach poszczególnych podrozdziałów. W większości przypadków są one krótkie czy wręcz lakoniczne. Niekiedy jednak, w przypadku najważniejszych przedstawień czy też cieszących się w ikonografii największą popularnością, są rozbudowane i obfitujące w szczegóły. Dodatkowo znajdują się w nich również informacje poświęcone kwestii kształtowania się najważniejszych świąt cerkiewnych, będących odniesieniem do ewangelicznych wydarzeń, a dla współczesnych będących ich aktualizacją. Ponadto przydatne dla czytelnika książki mogą być, znajdujące się na jej marginesach, informacje, kiedy w roku liturgicznym podczas nabożeństw czytane są omawiane fragmenty św. Ewangelii (perykopy).

We „Wprowadzeniu” autor w oryginalny sposób określa adresata swojej pracy, pisząc, że „kieruje swoją pracę, po pierwsze, do tych, którzy uważają, że Jezus Chrystus zupełnie nie istniał. Po drugie, do tych, według których, istniał On, ale w Niego nie wierzą. Po trzecie, kieruje ją do osób, które uważają siebie za chrześcijan, ale z różnych względów ze sceptycyzmem podchodzą do ewangelicznych opowieści. Po czwarte wreszcie, do tych, którzy będąc osobami wierzącymi odczuwają potrzebę jeszcze bliższego obcowania z osobą Jezusa Chrystusa i ciągłego zgłębiania Jego nauczania”. Kierując swoją pracę do bardzo szerokiego kręgu czytelników, pisząc jasno i przystępnie, autor jednocześnie starał się, aby miała ona charakter nie stricte naukowy, lecz popularny. Dlatego też umyślnie zrezygnował z przypisów, których swojego rodzaju ekwiwalentem będzie bibliografia, która ma znaleźć się na końcu drugiego tomu.

Nie będąc podręcznikiem do chrystologii czy jej wykładem, prezentowana książka powinna zainteresować nie tylko osoby świeckie, poszukujące wiedzy na temat Chrystusa, Jego życia, działalności i nauczania. Praca ta może okazać się również źródłem pewnych inspiracji dla kaznodziejów przygotowujących słowa, kazania, homilie. Niech zachętą do zapoznania się z tą pracą będą słowa Jego Eminencji metropolity Sawy: „Książkę rekomenduję wszystkim pragnącym zapoznać się z dziełem, którego dokonał Bóg w swoim Synu Jezusie Chrystusie – zwykłym czytelnikom, młodzieży, dzieciom”.

Jarosław Charkiewicz

___________

Jarosław Charkiewicz, Jezus Chrystus w Świętej Ewangelii. Życie, nauczanie, cuda, przypowieści, ikonografia. Ilustrowana historia. Tom I, Warszawska Metropolia Prawosławna, Warszawa 2020, s. 496.